طبیعی قراردادی " یعنی حد متوسطی است میان

یک اجتماع غریزی مانند اجتماع زنبور عسل و موریانه که همه حدود و حقوق و

مقررات از جانب طبیعت معین شده و امکان سرپیچی نیست و یک اجتماع

قراردادی مانند اجتماع مدنی انسانها که کمتر جنبه طبیعی و غریزی دارد .

چنانکه می دانیم ، قدمای فلاسفه ، فلسفه زندگی خانوادگی را بخش مستقلی

از " حکمت عملی " می شمردند و معتقد به منطق و معیار جداگانه ای برای

این بخش از حیات انسانی بودند . افلاطون در رساله جمهوریت ، و ارسطو در

کتاب سیاست ، و بوعلی در کتاب الشفا با چنین دیدی و از این زاویه به

موضوع نگریسته اند .

در مورد حقوق زن در اجتماع نیز طبعا چنین تردید و پرسشی هست که آیا

حقوق طبیعی و انسانی زن و مرد همانند و متشابه است یا ناهمانند و

نامتشابه . یعنی آیا خلقت و طبیعت که یک سلسله حقوق به انسانها ارزانی

داشته است ، آن حقوق را دو جنسی آفریده است یا یک جنسی ؟ آیا "

ذکوریت " و " انوثیت " در حقوق و تکالیف اجتماعی راه یافته است یا

از نظر طبیعت و در منطق تکوین و آفرینش ، حقوق یک جنسی است ؟ .

در دنیای غرب ، از قرن هفدهم به بعد ، پا به پای نهضتهای علمی و فلسفی

، نهضتی در زمینه مسائل اجتماعی و به نام " حقوق بشر " صورت گرفت .

نویسندگان و متفکران قرن هفدهم و هجدهم افکار خویش را درباره حقوق طبیعی

و فطری و غیر قابل سلب بشر با پشتکار قابل تحسینی در میان مردم پخش

کردند . ژان ژاک روسو